Kaart (cartografie) - Noord-Ierland (Northern Ireland)

Noord-Ierland (Engels: Northern Ireland, Iers-Gaelisch: Tuaisceart Éireann, Ulster Schots: Norlin Airlann) maakt als constituerend land met Engeland, Schotland en Wales deel uit van één staat: het Verenigd Koninkrijk. Het is van deze vier gebieden het enige dat niet op het eiland Groot-Brittannië, maar op het eiland Ierland ligt en daarvan het noordoostelijk deel uitmaakt. Noord-Ierland grenst aan de Republiek Ierland. In Noord-Ierland is, net als in geheel Ierland, Engels de dominante taal. Op kleinere schaal, en vooral om symbolische redenen, wordt ook soms Iers gebruikt, zij het minder dan in de Republiek Ierland.

Met 13.793 km2 bedraagt de oppervlakte van Noord-Ierland ongeveer de helft van België of een derde van Nederland. Bij de volkstelling van 2019 telde Noord-Ierland 1.893.700 inwoners. Het land heeft daarmee een bevolkingsdichtheid van 137 inwoners per km².

Noord-Ierland wordt omschreven als een land, provincie of regio van het Verenigd Koninkrijk. Sinds de ondertekening van het Goedevrijdagakkoord van 1998 is Noord-Ierland hoofdzakelijk zelfbesturend, maar in de internationale betrekkingen speelt als soevereine staat alleen het Verenigd Koninkrijk een rol.

Het Goedevrijdagakkoord stipuleert dat indien een meerderheid van de bevolking dat wil, Noord-Ierland deel kan worden van Ierland. De unionisten, historisch protestanten die 48% van de bevolking uitmaken, willen in meerderheid de band met de Britse unie behouden. De katholieken zijn historisch eerder Iersgezind en maken voorlopig 45% van de bevolking uit. In de Assemblee voor Noord-Ierland, het parlement van Noord-Ierland zijn de stemmen voor unionisten (circa 45% in 2017) en republikeinen/nationalisten (circa 40% in 2017) in dalende lijnen, ten voordele van andere politieke partijen die een meer gematigd standpunt innemen (circa 13% in 2017). In 2017 hadden voor het eerst unionisten geen meerderheid in zetels meer in de Assemblee.

Er wordt, net als in de rest van het Verenigd Koninkrijk, betaald met het pond sterling, dat is onderverdeeld in 100 pence. Het Noord-Ierse autokenteken is GB (traditioneel kenteken van het VK). De tijd is gelijk aan de Greenwichtijd, het telefoonprefix is 44 (maar vanuit Ierland gebruikt men een binnenlands nummer) en het topleveldomein is .uk.

Noord-Ierland is in zijn huidige vorm ontstaan in 1921, terwijl de rest van het eiland als Ierse Vrijstaat definitief buiten het Verenigd Koninkrijk kwam te staan. Het hele eiland was tot 1919 een van de drie koninkrijken van het Verenigd Koninkrijk.

Ierland was voor de Engelse koningen altijd een lastig bezit geweest. In het noorden van het eiland was de weerstand tegen de Engelse overheersing het grootst. Een van de manieren om die weerstand te breken was een politiek van kolonisatie van het gebied door Engelse en vooral Schotse boeren. Deze kregen in de 16e eeuw de mogelijkheid om boerderijen te beginnen op land dat was geconfisqueerd van de grootste tegenstanders. De nieuwe bewoners waren protestanten, over het algemeen volgelingen van een van de calvinistische kerkgenootschappen die in Schotland waren ontstaan na de reformatie. De oorspronkelijke Ierse bevolking was altijd rooms-katholiek gebleven.

Door die politiek groeide in de provincie Ulster (het noorden van het eiland) een protestantse meerderheid die zich sterk verbonden voelde met de Engelse koning. Die verbondenheid kwam zwaar onder druk te staan toen de katholieke Jacobus II de troon besteeg. De verdrijving van Jacobus door zijn schoonzoon, Willem III van Oranje-Nassau, tijdens de Glorious Revolution en de uiteindelijke nederlaag van Jacobus tijdens de Slag aan de Boyne, zijn in de visie van de protestanten dan ook de belangrijkste gebeurtenissen in de geschiedenis van het eiland. Dit wordt door veel protestanten jaarlijks herdacht in de Oranjemarsen.

Toch waren het protestanten uit Ulster die in de 18e en 19e eeuw een grote rol speelden in de beweging voor zelfbestuur voor geheel Ierland. Theobald Wolfe Tone, een protestantse advocaat uit Dublin, wordt in Ierland gezien als een van de grote voorvechters van Ierse onafhankelijkheid.

In de loop van de 19e eeuw was er in het Britse Lagerhuis een meerderheid ontstaan voor het verlenen van zelfbestuur aan Ierland. Dat zelfbestuur, Home Rule, werd echter keer op keer geblokkeerd door het Hogerhuis. De meerderheid in het Hogerhuis zag in het verlenen van zelfbestuur een verzwakking van de Unie tussen Engeland en Ierland. De tegenstanders van autonomie noemden zichzelf daarom ook Unionisten.